انسان، به سبب ویژگیهای بی نظیرش در میان همه موجودات، عنوان اشرف مخلوقات را به خود اختصاص داده است. او استعداد خاص تفكر و یادگیری دارد كه به او اجازه می‌دهد اعمال خاص انجام دهد.

نتایج اعمالش را پیش بینی و ارزیابی كند. تغییر و تحولات گوناگون و سریعی را در عرصه علم و فناوری به وجود آورد. آنچنان كه به قول تافلر دنیا را به دهكده‌ای تبدیل كند كه اطلاعات را در سریع ترین زمان ممكن از قاره‌ای به قاره دیگر انتقال دهد‌.

بنابراین بر اثر پیشرفت سریع و غیر قابل انتظاری كه در قلمرو دانش و فناوری طی چند قرن اخیر نصیب انسان شده‌است حجم اطلاعات و دانسته‌های بشری روز به روز به طور سرسام آوری در حال افزایش است.

بر دانش‌آموزان و دانشجویان لازم است كه هرچه سریعتر خود را با این تغییر و تحولات همگام سازند. در این راستا، بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان كوشش زیاد می‌كنند. بسیار مطالعه می‌كنند اما به دلیل عدم توانایی در تمركز حواس، هنگام مطالعه نمی‌توانند به نتیجه د لخواه دست یابند.

امیدواریم دانش‌آموزان و دانشجویان گرانقدر با مطالعه این گفتار و اتخاذ روشها و پیشنهادهای ذكر شده برای پیشگیری از حواس‌پرتی و پرورش تمركز حواس هنگام مطالعه، همواره رشد و بالندگی آنها باشیم.

تمركز در لغت یعنی تراكم، فشردگی مجموعه، چكیده

تمركز در اصطلاح یعنی حفظ و نگهداری توجه و تمركز حواس، روی موضوعی معین

بدون تمركز حواس، یادگیری مثمرثمر نخواهد بود‌. بنابر این همه افراد توانایی تمركز دارند و چون تمركز نسبی است یعنی كسی نمی‌تواند ادعا كند كاملا حواس‌پرت است ویا همیشه تمركز حواس دارد.

تمركز گاهی ساده است و گاهی مشكل. تمركز در موضوع هایی كه نیاز به تفكرو تجزیه و تحلیل دارند مشكل و تمركز در موضوع‌هایی كه جنبه‌ی تفریحی و سرگرمی دارند، بسیار آسان است. به همین دلیل دانش‌آموزان ساعت درسی تربیت بدنی( ورزش) را بهتر از ساعت كلاس درس ریاضی دوست دارند‌. اغلب آنها در ساعت درس ریاضی غیبت می‌كنند اما در ساعت درس تربیت بدنی كمتر غیبت می‌كنند. بعلاوه برقراری تمركز حواس هنگام مطالعه كتابهای پلیسی و داستانی خیلی آسانتر از كتابهای ریاضی، فیزیك، جغرافیا و. .. است.

تمركز حواس:

یعنی عوامل حواس‌پرتی را به حداقل رساندن...

تمركز هر شخص به نسبت كاهش عوامل حواس‌پرتی او افزایش می‌یابد و بنا به تغییرات موقعیت ذهنی و محیطی او تغییر می‌كند‌. بیشتر افراد گمان می‌كنند كه تمركز یك امر ذاتی و تغییر آن ناممكن است، در حالی كه تمركز یك امر اكتسابی است و باید هر روز پرورش و جهت داده شود و هر كس با هوش عادی خود می‌تواند به آن دست یابد. پس برقراری تمركز حواس به میزان كاهش عوامل حواس‌پرتی بستگی دارد‌.

یعنی هر چه عوامل مزاحم و مخل تمركز بیشتر باشند توانایی حفظ تمركز حواس كمتر است و بر عكس. لذا حواس‌پرتی ؛ یعنی خارج شدن از روند مطالعه یا جریان كاری و فرو رفتن در افكار و تخیلات و یا انجام كار دیگر.

منشاء حواس‌پرتی

حواس‌پرتی یا منشاء ذهنی و درونی دارد و یا منشاء بیرونی و محیطی.

حواس‌پرتی درونی و ذهنی: عبارت است از اشكالات فكری انسان و اندیشه‌هایی كه موانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه و تمركز حواس ایجاد می‌كنند. این مواقع شامل مواردی از قبیل: درد، رنج، غم وغصه، نگرانی، گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی، ترس و خشم و شادی، سردرد و. .. می‌باشد.

حواس‌پرتی بیرونی و محیطی: آنچه كه به محیط پیرامون فرد ارتباط پیدا می‌كند و یا تحریكات غیر عادی كه توسط حواس مختلف انسان ایجاد می‌شوند مانند نور شدید و نور ضعیف، صداهای ناهنجار، روشن بودن رسانه‌ای صوتی و تصویری و نظایر اینها ممكن است فرایند تمركز حواس را با اشكال مواجه كنند. رهایی از حواس‌پرتی و ایجاد تمركز حواس در افراد مختلف، متفاوت است و به حالت درونی، تجربه‌ها مكان و موقعیت آنها بستگی دارد.

برخی از افراد اظهار می‌دارند كه من آدم كاملا حواس‌پرتی هستم و برخی دیگر می‌گویند نمی‌توانم تمركز حواسم را به روی كاری حفظ كنم‌. در حالی كه این تفكر غلط است و هیچ كس نباید خود را فردی كاملا حواس‌پرت یا فاقد تمركز حواس بداند بلكه بهتر است وقتی كه تمركز حواس فردی دچار اختلال شد، بگوید در این لحظه و در محیط فعلی حواس‌پرتی من بیشتر و میزان تمركزم كمتر است.

لذا حواس‌پرتی بیشتر علل درونی دارد و به طبیعت خود فرد، ویژگیها، حالات روحی و روانی، و عادات فردی بستگی دارد. بی شك حواس‌پرتی بیرونی آسانتر از عوامل حواس‌پرتی درونی بر طرف می‌شود. پس می‌توان بدون توجه به عوامل محیطی مانند:

سرو صدای زیاد، شلوغ بودن محیط و حتی داخل اتوبوس و هنگام مسافرت تمركز حواس خود را حفظ كرد‌. اما نمی‌توان در حال گرسنگی و یا تشنگی شدید نگرانی و ناراحتی دگرگونی فكر و اندیشه با تمركز مطالعه كرد و یا كار دیگری را با تمركز انجام داد و مطالعات و یا تجربیات زیادی این موضوع را تائید كرده است كه یك انسان می‌تواند در محل پر سرو صدا و نا‌آرامی با تمركز و توجه كافی مطالعه كند.

میر حسنی(1369) به نقل از مورگان در یك تحقیق « از افراد خواسته بود طبق فرمول اعدادی را به حروف و بر عكس تبدیل كنند‌. محیط كار آنها به طور متناوب ساكت و پر سرو صدا بود. .. دقت عمل به طور قابل ملاحضه‌ای تحت تاثیر قرار نگرفت» و افراد با تمركز كامل به كار خود ادامه می‌دادند.

روشهای تقویت تمركز حواس تمركز حواس هنگام مطالعه كلید اصلی و اساسی درك و فهم مطالب است. و كلید اساسی تمركز حواس استفاده از روشهایی است كه باعث تقویت و پرورش ومهارت در برقراری تمركز حواس هنگام مطالعه می‌شوند. بنا‌براین بدون تمركز حواس ممكن است درك و فهم مطلبی كه فقط یك ساعت وقت لازم داشته باشد، ساعتها وقت بگیرد اما به خوبی فهمیده نشود و امر مطالعه بی فایده است و اثر مثبتی نخواهد داشت. لذا كاربرد روشها و فنونی كه به خواننده كمك می‌كند تا هنگام مطالعه فعال باشد، تمركز حواس را تقویت و مهارت فرد را در ایجاد تمركز حواس هنگام مطالعه افزایش ‌دهد ضروری به نظر می‌رسد.

در پست بعد به روش ها و تکنیک های تقویت تمرکز خواهیم پرداخت.